➥ ბავშვის უფლებათა კონვენცია

გაერთიანებული ერების ორგანიზაციამ ბავშვთა უფლებების კონვენცია 1989 წლის 20 ნოემბერს მიიღო. იგი ძალაში 1990 წლის 2 სექტემბრიდან შევიდა. კონვენცია შედგება 54 მუხლისაგან, რომელთაგან პირველი 42 მუხლი შეეხება ბავშვის დაცვასთან დაკავშირებულ ძირითად პრინციპებს - ბავშვის უფლებებს, სახელმწიფოს ვალდებულებებს და ბავშვის აღზრდასთან დაკავშირებული ადამიანების მოვალეობებს. 43-54 მუხლებში კი საუბარია იმაზე, თუ რა უნდა გააკეთონ სახელმწიფომ და ზრდასრულმა ადამიანებმა ერთად კონვენციით ნაკისრი ვალდებულებების შესასრულებლად. კონვენციას მიერთებულია 193 ქვეყანა, რაც იმას ნიშნავს, რომ ამ ქვეყნებმა აიღეს კონვენციით ნაკისრი ვალდებულებების შესრულების სამართლებრივი პასუხისმგებლობა. საქართველო აღნიშნულ კონვენციას 1994 წელს შეუერთდა. კონვენციის წინამდებარე საბავშვო გამოცემა ეძღვნება ბავშვის უფლებათა კონვენციის მიღების ოცი წლისთავს. მუხლი ყველა ადამიანი, ვისაც ჯერ არ შესრულებია 18 წელი, ითვლება ბავშვად. მუხლისახელმწიფო ვალდებულია, დაიცვას ყველა ბავშვის უფლება - რელიგიის, ეროვნების, კანის ფერისა და სხვა განსხვავებების მიუხედავად. მუხლიყველა მოქმედების დროს, რომელიც ბავშვს ეხება, დაცული უნდა იყოს მისი ინტერესები. სახელმწიფო ვალდებულია იზრუნოს ბავშვის ინტერესების დაცვაზე. მუხლისახელმწიფომ ყველაფერი უნდა გააკეთოს ბავშვთა უფლებების დასაცავად. მუხლისახელმწიფო ვალდებულია, პატივი სცეს ყველა იმ ადამიანის უფლებას, რომელიც ბავშვის აღზრდაში მონაწილეობს. მუხლიყველა ბავშვს აქვს სიცოცხლის უფლება და სახელმწიფო ვალდებულია იზრუნოს ბავშვის განვითარებაზე. მუხლიბავშვს დაბადებისთანავე აქვს უფლება,ჰქონდეს სახელი, გვარი და მოქალაქეობა. ასევე უფლება აქვს, იზრდებოდეს მშობლების გარემოცვაში. მუხლისახელმწიფო ვალდებულია, დაიცვას და, საჭიროების შემთხვევაში, აღადგინოს ბავშვის პიროვნულობის გამომხატველი ძირითადი ნიშნები: სახელი, მოქალაქეობა და ოჯახური კავშირები. მუხლიბავშვს უფლება აქვს, იცხოვროს მშობლებთან ერთად და, მშობლების განცალკევების შემთხვევაში, ურთიერთობა ჰქონდეს მათთან, თუ ეს არ არის მისთვის საზიანო. > მუხლიბავშვსა და მის მშობლებს ყოველთვის შეუძლიათ დატოვონ და დაუბრუნდნენ საკუთარ ქვეყანას, რათა ერთ ოჯახად იცხოვრონ. მუხლისახელმწიფომ არ უნდა დაუშვას ქვეყნიდან ბავშვების არალეგალური გაყვანა. მუხლიბავშვს შეუძლია გამოთქვას თავისი აზრი ისეთ საკითხებზე, რომელიც მას ეხება. მუხლიბავშვს აქვს აზრის გამოხატვის და გაზიარების უფლება, თუ ეს ინფორმაცია არ არის მისთვის ან სხვისთვის საზიანო. მუხლისახელმწიფომ უნდა დაიცვას ბავშვის აზრისა და რწმენის თავისუფლება და პატივი სცეს მას. მუხლიბავშვს შეუძლია გაერთიანდეს ასოციაციაში ან მოაწყოს მშვიდობიანი შეკრება, თუ არ დაარღვევს სხვათა უფლებებს. მუხლიბავშვს აქვს პირადი და ოჯახური ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლება. მუხლიბავშვს აქვს უფლება მიიღოს ინფორმაცია მედიის საშუალებით, სახელმწიფომ კი მხარი უნდა დაუჭიროს მედიას ბავშვისთვის სასარგებლო ინფორმაციის გავრცელებაში. მუხლიმშობლები ვალდებულები არიან, ბავშვის აღზრდაზე იზრუნონ და, თუ ისინი მუშაობენ და დაკავებულები არიან, სახელმწიფო ვალდებულია, ხელი შეუწყოს მათ. მუხლისახელმწიფომ უნდა დაიცვას ბავშვი მშობლის, მეურვის, ან ნებისმიერი სხვა პირის მხრიდან ძალადობისაგან. მუხლისახელმწიფო ვალდებულია დაეხმაროს მზრუნველობამოკლებულ ბავშვებს და შეუქმნას მათ ოჯახური გარემო. მუხლიბავშვის გაშვილება უნდა მოხდეს სახელმწიფო დაწესებულებების მიერ ბავშვის ინტერესების გათვალისწინებით.უპირატესობა ენიჭება სამშობლოში გაშვილებას, თუმცა შესაძლებელია სხვა ქვეყანაში გაშვილებაც, თუ ეს ბავშვის ინტერესებშია. მუხლისახელმწიფომ განსაკუთრებულად უნდა იზრუნოს ლტოლვილ ან ლტოლვილობის სტატუსის მიღების მოსურნე ბავშვზე და, საჭიროების შემთხვევაში, დაეხმაროს მას მშობლების მოძებნაში. მუხლიშეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვს უფლება აქვს, მიიღოს სპეციალური განათლება, რათა შეძლოს ღირსეულად ცხოვრება. ასეთ ბავშვზე სახელმწიფო განსაკუთრებულად უნდა ზრუნავდეს. მუხლიბავშვს აქვს უფლება, სარგებლობდეს ხარისხიანი სამედიცინო დახმარებით, სუფთა წყლით, ჰქონდეს სრულფასოვანი კვება და უსაფრთხო გარემო, რათა ჯანმრთელობა შეინარჩუნოს. სახელმწიფო ვალდებულია შეამციროს ბავშვთა სიკვდილიანობა. მდიდარი ქვეყნები უნდა ეხმარებოდნენ ღარიბ ქვეყნებს იმაში, რომ ყველა ბავშვი ჯანმრთელი იყოს. მუხლისახელმწიფო ხშირად უნდა ამოწმებდეს იმ ბავშვის მდგომარეობას, რომელსაც მეურვე ზრდის. მუხლისახელმწიფო უნდა დაეხმაროს იმ ბავშვებსა და ოჯახებს, რომელთაც ეს სჭირდებათ. მუხლიყველა ბავშვს აქვს უფლება, იცხოვროს ისეთ პირობებში, რომელიც აუცილებელია მისი განვითარებისათვის.მშობლები ვალდებულები არიან, შეუქმნან შვილებს ცხოვრების ნორმალური დონე, სახელმწიფო კი ვალდებულია, დაეხმაროს მათ ამაში. მუხლიბავშვს უფლება და ვალდებულება აქვს, უფასოდ მიიღოს დაწყებითი განათლება. სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს საშუალო და უმაღლესი განათლების ხელმისაწვდომობა.დისციპლინის მოთხოვნა სკოლაში უნდა ითვალისწინებდეს ბავშვის ღირსებასა და ინტერესებს. მდიდარი ქვეყნები უნდა ეხმარებოდნენ ღარიბ ქვეყნებს იმაში, რომ ყველა ბავშვმა მიიღოს განათლება. მუხლიგანათლება მიმართული უნდა იყოს ბავშვის გონებრივი და ფიზიკური განვითარებისაკენ. სკოლამ უნდა მოამზადოს ბავშვი სრულფასოვანი ცხოვრებისათვის, ასწავლოს მშობლების, თავისი და სხვა ქვეყნების კულტურისა და რელიგიის პატივისცემა. მუხლისხვადასხვა ეროვნების ბავშვებს აქვთ უფლება, მშობლიურ ენაზე ილაპარაკონ და იცხოვრონ თავიანთი ტრადიციების შესაბამისად. მუხლიბავშვს აქვს დასვენების, თამაშის, კულტურულ და გასართობ ღონისძიებებში მონაწილეობის უფლება. მუხლისახელმწიფომ უნდა დაიცვას ბავშვი ისეთი სამუშაოს შესრულებისაგან, რომელიც მისთვის საზიანოა. მუხლიბავშვს უფლება აქვს, დაცული იყოს ნარკოტიკების მიღებისა და გავრცელებისაგან. მუხლისახელმწიფო ვალდებულია, დაიცვას ბავშვი სექსუალური ძალადობისაგან. მუხლისახელმწიფომ არ უნდა დაუშვას ბავშვის მოტაცება ან გაყიდვა. მუხლისახელმწიფო ვალდებულია, დაიცვას ბავშვი ნებისმიერი იძულებითი ქმედებისაგან, რაც საზიანოა მისი განვითარებისათვის. მუხლიყველა ბავშვი დაცული უნდა იყოს წამებისა და უკანონო დაკავებისაგან.18 წლამდე ასაკის მოზარდს არ შეიძლება დანაშაულისთვის შეეფარდოს სიკვდილით დასჯა და მუდმივი პატიმრობა. დაკავების შემთხვევაში ბავშვს უნდა ჰქონდეს კავშირი ოჯახთან და მას პატივისცემით უნდა ეპყრობოდნენ. მუხლი15 წლამდე ასაკის ბავშვები არ უნდა იყვნენ სახედრო სამსახურში. სახელმწიფო უნდა ზრუნავდეს ბავშვებზე, რომლებიც საომარ ზონაში ცხოვრობენ. მუხლისახელმწიფო ვალდებულია, უზრუნველყოს ბავშვის მკურნალობა, თუ იგი დაზარალდა შეიარაღებული კონფლიქტის, წამების, ან სასტიკი მოპყრობის დროს და იზრუნოს იმისთვის, რომ ჩამოყალიბდეს საზოგადოების ნორმალურ წევრად. მუხლიბავშვმა, რომელმაც კანონი დაარღვია,უნდა მიიღოს სამართლებრივი და სხვა სახის დახმარება. მისი დაპატიმრება მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში უნდა მოხდეს. მუხლითუ სახელმწიფოში მოქმედი კანონები უკეთესად იცავს ბავშვს, ვიდრე ეს კონვენცია, მაშინ სახელმწიფოში მოქმედ კანონებს უპირატესობა ენიჭება. მუხლისახელმწიფომ ეს კონვენცია უნდა გააცნოს ყველა ბავშვსა და მშობელს. ტექსტის ინტერპრეტაციაზე მუშაობდნენ: 1. ანა მესხიძე, თბილისის მე-11 საჯარო სკოლის მე-5 კლასის მოსწავლე 2. მარიამ ბერიძე, ბათუმის მე-14 საჯარო სკოლის მე-6კლასის მოსწავლე 3. ნიკა ბახტაძე, ოზურგეთის მე-5 საჯარო სკოლის მე-6 კლასის მოსწავლე 4. ბექა კარელიძე, გორის პირველი საჯარო სკოლის მე-9 კლასის მოსწავლე 5. თამარ ხუხია, ოზურგეთი მე-2 საჯარო სკოლის მე-8 კლასის მოსწავლე 6. ბექა მეგრელიშვილი, თბილისი მე-14 საჯარო სკოლის მე-8 კლასის მოსწავლე 7. გვანცა ვახტანგიშვილი, გორი პირველი საჯარო სკოლის მე-9 კლასის მოსწავლე კონვენციის მუხლების ილუსტრირებაზე მუშაობდნენ: 1. ლუკა ბურჯანაძე, მე-3 საჯარო სკოლა, მე-5 კლასი, წყალტუბო (მუხლი 2) 2. ნათია ყარალაშვილი, გურამ ჭილაშვილის სახელობის მაწიმის საჯარო სკოლა, მე-7 კლასი, ლაგოდეხი (მუხლი 5) 3. იესე კობალაძე, 24-ე საჯარო სკოლა, მე-8 კლასი, თბილისი (მუხლი 6) 4. ტარიელ უტიაშვილი, მე-4 საჯარო სკოლა, მე-7 კლასი, გურჯაანი, (მუხლი 9) 5. ნოდარ ქორთუა, პირველი საჯარო სკოლა, მე-9 კლასი, ზუგდიდი (მუხლი 11) 6. სალომე მატარაძე, პირველი საჯარო სკოლა, მე-4 კლასი, წყალტუბო (მუხლი 18) 7. მიხეილ გირკელიძე, მე-4 საჯარო სკოლა, მე-5 კლასი, ოზურგეთი (მუხლი 19) 8. მარგო ჩალაჩავა, მე-4 საჯარო სკოლა, მე-8 კლასი, ზუგდიდი (მუხლი 27) 9. ანი ჭეჭვაძე, მე-14 საჯარო სკოლა, მე-4 კლასი, თბილისი (მუხლი 28) 10. ლიკა სადრაძე, მე-3 საჯარო სკოლა, მე-9 კლასი, ოზურგეთი (მუხლი 29) 11. გიორგი კუხალაშვილი, მე-3 საჯარო სკოლა, მე-5 კლასი, წყალტუბო (მუხლი 31) 12. ნიკოლოზ გარსევანიშვილი, მე-200 სკოლა-პანსიონი, მე-9 კლასი, თბილისი (მუხლი 32) 13. მარიამ შენგელია, პრინც მიურატის სახელობის ქართულ-ფრანგული სკოლა-ლიცეუმი, მე-9 კლასი, ზუგდიდი (მუხლი 33) 14. გიორგი კუჭავა, მე-3 საჯარო სკოლა, მე-5 კლასი, წყალტუბო (მუხლი 38) 15. ლაგოდეხის მე-3 საჯარო სკოლა, მე-6 კლასის მოსწავლეები პროექტის კოორდინაცია განახორციელა „სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტმა“